شن درمانی

ماسه بازی درمانی به عنوان یک تکنیک روان درمانی تعریف شده است. این تکنیک در اصل از کار مارگارت لونفلد، پزشک اطفال و روانپزشک کودک انگلیسی گرفته شده است (۱۹۷۹_۱۹۳۹). او مقداری ماسه و آب را به همراه چندین اسباب بازی کوچک به کار می برد و روش خود را (تکنیک دنیا) نامیده بود. با الهام از کار لونفلد، دراکالف (۱۹۸۰) روش ماسه بازی درمانی را توسعه و بهبود بخشید.

فرآیند درمان
ماسه بازی درمانی در برگیرنده یک یا دو جعبه ماسه و هر مقدار شی یا مدل کوچک است که شامل گروه هایی از افراد، حیوانات، ساختمان ها ، ماشین آلات، نباتات، ساختارها، اشیاء طبیعی و اشیاء سمبلیک است که مورد استفاده قرار می گیرد.
به طور معمول فرآیند ماسه بازی از ۲ مرحله اصلی تشکیل شده است : مرحله نخست که شامل ساختار تصاویر است که در آن نیازهای ادراک شده و اهداف تسهیل کننده نمایان می شود. از کودک خواسته می شود تا تصویری را در جعبه ماسه با استفاده از هر مدل کوچک که در دسترس می باشد خلق کند. در واقع درمانگر به کودکان فرصت می دهد تا احساسات و خاطرات منفی را که در ناهشیار آنها است و بر انتخاب ها، احساسات و رفتار آن ها تاثیر می گذارد را بیان و با این کار خاطرات را تضعیف کنند (پیرسون و ویلسون، ۲۰۰۱). در مرحله دوم از کودک درخواست می شود که یک داستان یا روایت درباره تصاویری که ساخته است،بیان کند. در این فرایند به کودکان اجازه می دهد تا معانی شخصی، احساسات و بینش های جدیدی را که ممکن است در خلال ایجاد تصاویر ظاهر شده باشند را نمایان کنند.

اهمیت ماسه بازی درمانی

با استفاده از ماسه، آب و نشانه ها(سمبل ها)، کودکان می توانند تجربیات مهم خود را به لحاظ هیجانی و احساسی بیان کنند. همچنین استفاده از نشانه ها به کودکان فرصت می دهد تا به مسائل ناهشیار خود دست یابند و آن ها را بیان کنند (هایک مور، ۲۰۰۰). بنابراین،  ماسه بازی درمانی از طریق ایجاد پلی بین درمان های کلامی و بیانی، جنبه ای مضاعف را برای مشاوران کودک در مدارس فراهم می کند (پیرسون و ویلسون، ۲۰۰۱).

هنر درمانی

نقاشی

هر چند مردم هزاران سال است که از هنر به عنوان راهی برای بیان، ارتباط و بهبود یافتن استفاده می کنند، اما این موضوع به صورت رسمی از اواسط قرن بیستم آغاز شد. از هنر درمانی می توان برای درمان محدوده ی وسیعی از اختلالات ذهنی و درماندگی های روانی استفاده کرد. در نقاشی که یکی از زیر مجموعه های هنردرمانی است نیز می توان با استفاده از رنگ های سرد و گرم بر خلق و خوی افراد تاثیر گذاشت. در بخش نقاشی خردسال بر اساس مهارت ها و آموخته هایش در سطح آموزشی خاص خود قرار گرفته و تمرینات آن سطح با خردسال کار می شود.

سطوح آموزشی بخش نقاشی شامل :
۱. شناخت و درک و مفاهیم ابتدایی ترسیم (مثل نقطه، خط و …)
۲. ترسیم خطوط با زوایای مختلف ( عمودی، افقی، منحنی و … با نقطه چین)
۳. ترسیم اشکال هندسی ساده (دایره، مربع، مثلث و …)
۴. ترسیم تصاویر اشیا با استفاده از اشکال هندسی (درخت، کوه، خورشید و …)
۵. ترسیم یک منظره کامل با استفاده از اشکال هندسی
۶. ترسیم آدمک
۷ . ترسیم تصاویر ساده تا پیچیده بر روی بوم با استفاده از رنگ آکرولیک

موسیقی

حدود ۵۰ سال است که استفاده از موسیقی و صدا برای درمان بیماری ها مقبولیت زیادی در جامعه پزشکی و بهداشتی روانی پیدا کرده است. موسیقی درمانی یک فرایند فعال است که فقط گوش کردن به موسیقی بدون اراده نیز در بهبود یافتن فرد بیمار موثر واقع می شود. ولی اثرات موسیقی درمانی مفیدتر و مداوم تر خواهد بود. موسیقی درمانی به عنوان درمان مکمل برای توانبخشی بیماران باعث تقویت سطوح ارتباطی و هماهنگی جسمی و افزایش توجه و تمرکز می شود. در این بخش آموزشی و درمانی، خردسال بر اساس فرم ارزیابی اولیه بررسی  و آموزش های هر سطح بر اساس توانایی و ضریب هوشی کودکان تعیین می شود.

سطوح آموزشی بخش موسیقی درمانی شامل :
۱ . توجه و تمرکز (نواختن ساز تمبک با ریتم، تقلید و تکرار ریتم های نواخته شده)
۲ . هماهنگی چشم و دست (تمرینات ابتدایی نواختن تمبک و نواختن با ریتم)
۳ . تقویت حافظه دیداری (تمرینات اولیه نواختن بر اساس توالی و تکرار، آموزش نت های ساز تمبک)
۴ . نت خوانی (با استفاده از اشکال هندسی، شناخت رنگ، درک تشابه اشکال)
۵ . تقویت حافظه شنیداری (حفظ کردن اشعار کوتاه با ریتم)
۶ . نواختن ساز بلز و کیبورد (از طریق نت خوانی)

بازی درمانی

بازی از ضروریات زندگی کودکان است. کودکان از طریق بازی افکارشان را بازگو می کنند و به همان راحتی که بزرگسالان احساساتشان را با کلمات بیان می کنند، آنان نیز همین کار را به وسیله بازی انجام می دهند. کودک در بازی نیازهای حسی_حرکتی خود را برآورده می سازد و انرژی خود را تخلیه می کند که این کار باعث افزایش آرامش او می شود. امروزه از بازی و بازی درمانی به عنوان روشی برای درمان مشکلات کودکان استفاده میکنند. بازی درمانی از جمله روش هایی است که در بین انواع روش های توان بخشی به لحاظ تربیتی، درمانی، آموزشی و به ویژه کاهش مشکلات رفتاری و کسب مهارت های اجتماعی ارزش زیادی دارد. این روش درمانی، مشکلات رفتاری کودکان را از طریق مرتبط سازی دنیای درونی و بیرونی کودک را بهبود می دهد. درمانگران از طریق بازی به کودکانی که مشکلات رفتاری زیادی دارند یا مهارت های اجتماعی آن ها ضعیف است رفتارهای سازگارانه تری را می آموزند.

اهمیت بازی درمانی

بازی درمانی، روشی است که به یاری کودکان پر مشکل می شتابد تا بتوانند مسائل خود را به دست خویشتن حل کنند و در عین حال، نشان دهنده ی این واقعیت است که با زی برای کودک،همانند یک وسیله طبیعی است با این  هدف که او بتواند خویشتن و همچنین ویژگی های درون خود را شناخته و بر آن اساس عمل کند. در این نوع درمان، به کودک فرصت داده می شود تا احساسات آزار دهنده و مشکلات درون خود را از طریق بازی بروز داده و آن ها را به نمایش بگذارد.

اصول بازی درمانی
در بازی درمانی باید به موارد زیر دقت کرد :
۱ . رابطه ای نیکو میان کودک و مشاور برقرار شود و کودک مورد پذیرش او قرار گیرد.

۲ . به کودک، آزادی عمل داده شود تا در صورت تمایل در بازی شرکت کند.

۳ . فضا و مکان بازی مناسب و آرام باشد.

۴ . کودک، تشویق به تلاش و فعالیت شود و به خاطر اشتباهاتش مورد سرزنش قرار نگیرد.

۵ . قوانین بازی، ساده و قابل درک باشد و محدودیت ها به حداقل کاهش یابد.

۶ . به گفتار و احساسات کودک کاملا توجه شود.
۷ . مدت و زمان بازی متناسب با سن کودک باشد.

روش های بازی درمانی
مشاور در بازی درمانی، از یکی از سه روش زیر استفاده می کند :
۱ . روش غیر مستقیم : مسئولیت اداره جلسه تا حد زیادی به خود کودک محول می شود. مشاور، کودک را تشویق به بازی می کند و با تفسیر به موقع اعمال و حرکات کودک، درصدد کمک به او در جهت تغییر رفتار برمی آید.
۲ . روش مستقیم : مشاور، تا حد زیادی مسئولیت اداره جلسه و هدایت فعالیت ها را به عهده می گیرد و از کودک می خواهد تا مشکلاتش را از طریق بازی با وسایل بیان کند و پس از شناخت مشکل، راه حل هایی مناسب ارائه می دهد.
۳ . روش انتخابی : پس از آن که کودک بازی با وسایل را شروع کرد، مشاور به دقت اعمال و گفتار کودک را تحت نظر می گیرد و در برخی موارد به بازی کودک جهت می دهد. اگر کودک ساکت بماند و بازی نکند، مشاور بازی با اسباب بازی ها را شروع می کند و به تدریج از کودک دعوت می کند که در بازی شرکت کند.

انجام بازی با هدف بالابردن سطح شناخت خردسال در زمینه شناخت رنگ ها، شناخت اشکال هندسی، شناهت اعداد و همچنین افزایش توجه و تمرکز و دقت بینایی

گفتار درمانی

گفتاردرمانی پروسه ی بالینی با هدف بهبود ارتباط است. متاسفانه اکثر افراد تصور می کنند گفتاردرمانی تنها برای کودکان مبتلا به اختلالات تلفظی مفید است، در حالی که درمان طیف وسیعی از اختلالات در حیطه ی وظایف آسیب شناس گفتار و زبان قرار می گیرد. تیم گفتاردرمانی مرکز جامع آموزشی و توان بخشی امام علی (ع)، به ارزیابی، تشخیص و درمان اختلالات گفتار، زبان و بلع در کودکان مبتلا به اختلالات رشدی_هوشی، فلج مغزی انواع سندرم ها، بیش فعالی، اختلالات یادگیری، شکاف لب و کام، آپراکسی، دیزآرتری و تاخیر دوران رشد میپردازد. در زیر بیشترین اختلالاتی که جهت دریافت خدمات گفتاردرمانی مراجعه می کنند، به صورت خلاصه توضیح داده شده اند :

۱ . کودکان مبتلا به اختلالات زبانی، که در همه یا برخی از زمینه های زیر مشکلات زیادی را نشان می دهند :
درک کردن اشارات و پیروی از دستورات
 پاسخ دادن به سوالات
شناسایی نام اشیاء و وسایل (زبان درکی)
 سرهم کردن کلمات و جمله سازی شفاهی
 پرسیدن سوال
استفاده صحیح از ضمایر (زبان بیانی)
افزایش کلمات (شناسایی کلمات و مهارت های نامیدن)
حافظه شنیداری
در درمان این کودکان از روش های تقویت خزانه واژگان درکی و بیانی، افزایش طول جمله، تقویت حافظه شنیداری و حافظه فعال، آموزش ضمایر، آموزش مکالمه و نوبت گیری استفاده می شود.

۲ . کودکان دارای اختلالات تلفظی :
شامل خرابگویی، حذف یا جا به جایی صداهای گفتاری در موقعیت های مختلف کلمه که از طریق آموزش صحیح جایگاه هر واج اصلاح می شوند.

۳ . کودکانی که آبریزش دهانی / مشکلات بلع دارند :
در این کودکان با انجام ماساژهای صورت و داخل دهانی و تمرینات مقاومتی، حس و حرکت عضلات دهانی تقویت می شود. همچنین با انجام یک سری مانورهای بلع،  به تسهیل بلع کودکان (خصوصا کودکان cp) کمک میشود.

۴ . کودکان دارای تاخیر رشد گفتار و زبان :
این کودکان در کسب مراحل رشد گفتار و زبان تاخیر نشان می دهند که گفتاردرمانی برای این کودکان موجب تسهیل و تسریع در کسب این مراحل می شود.